Ar ddiwedd Ionawr, cefais y fraint o ymweld â Llundain i gymryd rhan yn Wythnos Niwclear yn Senedd y DU. Daeth y digwyddiad ag arbenigwyr o’r diwydiant niwclear, y llywodraeth, a’r byd academaidd ynghyd i drafod rôl ynni niwclear wrth sicrhau dyfodol carbon isel.
Tra yno, cefais gyfle i gymryd rhan mewn trafodaethau craff ag arbenigwyr blaenllaw ar gyflwr presennol y diwydiant niwclear, yr heriau a’r cyfleoedd mae’n eu hwynebu, a’r rôl y gall ei chwarae wrth ddatgarboneiddio’r sector ynni.
Fel Rheolwr Arloesedd Carbon Isel yn M-SParc, credaf ei bod yn bwysig cael cymysgedd amrywiol o ynni dibynadwy, tra’n sicrhau ein bod yn rhoi’r gorau’n raddol i ddefnyddio tanwyddau ffosil fel glo, olew a nwy. Mae ynni niwclear yn dechnoleg carbon isel profedig a all ddarparu trydan dibynadwy a glân i ateb y galw cynyddol am ynni tra’n lleihau allyriadau nwyon tŷ gwydr, a chredaf ei fod yn rhan hanfodol o’r pos Net Zero.
Ar hyn o bryd mae ynni niwclear yn darparu 16% o drydan y DU ar gyfartaledd, ond bydd hyn yn gostwng dros y degawd nesaf wrth i ni weld popeth heblaw Hinkley Point C sydd newydd ei adeiladu yn cael eu dadgomisiynu erbyn 2035. Gallai hyn arwain at fwlch ynni yn y DU, a heb ymrwymiadau a buddsoddiad difrifol gan Lywodraeth y DU mewn niwclear newydd, mae’n anodd gweld sut y byddwn yn llenwi’r bwlch hwn, yn enwedig wrth i’r galw am ynni gynyddu flwyddyn ar ôl blwyddyn.
Yn ogystal â’i rôl yn lleihau allyriadau carbon, mae ynni niwclear hefyd yn ffynhonnell swyddi o ansawdd uchel, arloesedd technolegol, a thwf economaidd. Mae’r diwydiant niwclear yn esblygu’n gyson ac yn datblygu technolegau newydd, megis adweithyddion modiwlaidd bach a chylchoedd tanwydd uwch, a all wella cynaliadwyedd a chystadleurwydd ynni niwclear.
Fodd bynnag, er gwaethaf manteision clir ynni niwclear, mae heriau o hyd gan gynnwys yr angen am raglen hirdymor gan y Llywodraeth ar gyfer defnyddio ynni niwclear, gan gynnwys prosiectau ar raddfa fach, fel bod gan y diwydiant fwy o sicrwydd yn y rhaglen yn y dyfodol a buddsoddiad gofynnol. Bydd hyn yn galluogi datblygwyr a buddsoddwyr i gynllunio a buddsoddi yn unol â hynny a bydd yn helpu i leihau’r proffil risg sy’n gysylltiedig ag adeiladu gorsaf niwclear newydd. Mae angen buddsoddiad strategol hefyd yn Great British Nuclear (GBN) i alluogi datblygiad y rhaglen niwclear allweddol hon.
I gloi, roedd Wythnos Niwclear yn y Senedd yn gyfle gwerthfawr i gael dealltwriaeth ddyfnach o gyflwr presennol y diwydiant niwclear ac i gyfnewid syniadau ag arbenigwyr blaenllaw. Ategodd y digwyddiad fy nghred bod ynni niwclear yn elfen hollbwysig o’n cymysgedd ynni ac yn ateb allweddol i sicrhau dyfodol carbon isel ond bod angen arweiniad clir gan y Llywodraeth i alluogi’r diwydiant i ddatblygu’r prosiectau sydd eu hangen.
